W większości rodzin za normalne zjawisko uznaje się wzajemną pomoc, także w wymiarze materialnym. Często spotykamy się z przypadkami, w których to dziadkowie bądź rodzice postanawiają przekazać swym wnukom lub dzieciom posiadane przez siebie dobra materialne. Niewiele osób jednak ma świadomość, że niedochowanie pewnych zasad w przypadku darowizny może w przyszłości nieść za sobą przykre konsekwencje dla obdarowanych.
Pojęcie „darowizny” funkcjonuje w języku powszechnym od bardzo dawna. Obecnie jej zasady są określone w art. 888-902 Kodeksu Cywilnego. Darowizna to po prostu umowa, na podstawie której pewna osoba (darczyńca) zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz innego podmiotu (obdarowanego) kosztem swego majątku. W myśl przepisów co do zasady oświadczenie darczyńcy o darowiźnie powinno mieć formę notarialną. W większości przypadków spisanie umowy nie będzie jednak konieczne – dla ważności darowizny wystarczy przekazać np. pieniądze, samochód czy inną rzecz. Dla celów bezpieczeństwa zaleca się jednakże spisanie umowy. Winna ona zawierać określenie stron (imię i nazwisko, adres, nr PESEL), datę oraz miejsce spisania umowy, a także – co najbardziej istotne – dokładne określenie przedmiotu darowizny. Wszystko należy na końcu opatrzyć podpisami stron. Zachowanie szczególnej formy jest obligatoryjne w przypadku darowizny nieruchomości – tutaj niezbędna będzie wizyta u notariusza celem spisania aktu notarialnego.
Z ciekawostek wypada zwrócić uwagę na fakt, że w przypadku pozostawania obdarowanej osoby w związku małżeńskim, darowizna dokonana np. przez rodziców na rzecz swego dziecka nie musi wejść do majątku wspólnego. Zgodnie z przepisami Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, w przypadku braku odmiennych ustaleń, darowizna wchodzi bezpośrednio do majątku osobistego obdarowanego małżonka.
Jak wspomniano na początku artykułu, może dojść do sytuacji, w której osoba obdarowana spotka się z niemiłą niespodzianką – chodzi tu o obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn. Ustawodawca dokonał tu wyróżnienia trzech grup podatkowych. Zwolnienie z obowiązku podatkowego ma miejsce w przypadku osób z grupy zerowej, należących do najbliższej rodziny darczyńcy, tj. małżonka, dzieci, wnuków, rodzeństwa, rodziców (ojczyma i macochę), dziadków.
Darowizna nieprzekraczająca kwoty 9637 zł (w ciągu 5 lat) nie powoduje obowiązku zgłoszenia jej do urzędu skarbowego oraz dochowywania innych formalności – jedyny wymóg stanowi dokonanie jej w formie przelewu na rachunek płatniczy w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo przekazem pocztowym. Obowiązek zgłoszenia darowizny powstaje, gdy jej wartość przekroczy ww. kwotę. Wówczas obdarowany musi ją zgłosić we właściwym urzędzie skarbowym poprzez wypełnienie druku SD-Z2, dokonując tego w terminie półrocznym od momentu dokonania darowizny. Nieprzestrzeganie powyższych reguł może doprowadzić do obowiązku złożenia odpowiedniej deklaracji i zapłaty dość wysokiego podatku. Przykładowo – obdarowany nie uniknie opodatkowania nawet w sytuacji, w której otrzyma kwotę przekraczającą 9637 zł „do ręki”, a następnie w terminie półrocznym złoży deklarację do urzędu skarbowego. Należy podkreślić, że jedynie w przypadku dochowania reguł przewidzianych prawem, osoby należące do zerowej grupy podatkowej są zwolnione z podatku niezależnie od wysokości darowizny. Obowiązek zgłoszenia nie dotyczy darowizny dokonanej w formie aktu notarialnego.
Nieco odrębnym zasadom podlegają darowizny przekazywane na fundacje i zarejestrowane stowarzyszenia. W tym przypadku darczyńca, z tytułu darowizny na cele statutowe danej organizacji, może skorzystać z ulgi, polegającej na odliczeniu przekazanej kwoty od podstawy opodatkowania, w wartości nie wyższej niż 6% uzyskanego dochodu. Jeżeli chodzi o darowizny pieniężne, podobnie jak w przypadku przekazania środków na rzecz osób najbliższych, winny one być udokumentowane dowodem wpłaty na rachunek bankowy obdarowanej organizacji. Obdarowana organizacja zwolniona jest z zapłaty podatku dochodowego od osób prawnych w sytuacji, gdy otrzymana darowizna zostanie przekazana na jej cele statutowe, mieszczące się w ustawowo określonym katalogu.
